De rol van leiders in het vormgeven van organisatiecultuur

Wat is organisatiecultuur en waarom is het zo belangrijk?

Organisatiecultuur weerspiegelt de persoonlijkheid van een organisatie. Het zijn de gedeelde regels, gewoontes, gedragingen, overtuigingen, eigenschappen en waarden die een organisatie maken zoals het is. Dit heeft invloed op de manier waarop mensen in een organisatie doen, denken en met elkaar omgaan. Cultuur is ook een bindmiddel: het verbindt de mensen in een organisatie aan elkaar en aan de organisatie. 

Organisatiecultuur is bepalend voor de manier waarop een organisatie functioneert en presteert. Dit kan twee kanten op werken: een sterke organisatiecultuur heeft een positief effect op het succes van een organisatie, terwijl een ongezonde cultuur het succes van een organisatie in de weg kan staan. 

Het is dus belangrijk om te investeren in een sterke cultuur om als organisatie succesvol te zijn. 

Maak kennis met de Trust Index

De Trust Index is het enige medewerkersonderzoek dat de belangrijkste indicator voor succes meet: vertrouwen.

Download de whitepaper

Wat is de rol van leiders in het vormgeven van cultuur?

Hoewel cultuur uiteindelijk is gebaseerd op alle interacties tussen alle mensen in een organisatie, ongeacht hun positie, hebben leiders een bepalende rol. Die rol kunnen we als volgt samenvatten:

• Cultuurvormers. Leiders hebben een belangrijke rol bij het vormgeven van de gewenste cultuur in de organisatie. Zij hebben de verantwoordelijkheid om een cultuur te definiëren die aansluit bij de visie, missie en doelstellingen van de organisatie. 

• Cultuurdragers. Leiders zijn rolmodellen voor de gewenste cultuur. Het doen en laten van leiders bepaalt voor een groot deel hoe medewerkers de cultuur ervaren en uitdragen. 

• Cultuurverdedigers. Leiders zijn verantwoordelijk voor het beschermen en verdedigen van de cultuur tegen invloeden die schadelijk kunnen zijn voor de organisatie. Ze kunnen de cultuur handhaven door consequent te handelen in lijn met de waarden en normen.

• Cultuurveranderaars. Als het nodig is om cultuur te veranderen, dan is het aan leiders om die verandering in gang te zetten, hierover te communiceren en de verandering te faciliteren.

• Motivators. Leiders kunnen medewerkers motiveren om de gewenste cultuur uit te dragen, door een open en veilige omgeving te creëren waarin medewerkers worden aangemoedigd om bij te dragen aan een positieve cultuur. 

Hoe ziet de rol van leiders eruit in de praktijk?

Leiders hebben dus een sturende rol als het gaat om cultuur. Maar hoe uit zich dat in de praktijk? Op welke manieren kun je als leider de gewenste cultuur creëren?

• Laat consistent voorbeeldgedrag zien. Als leider heb je een belangrijke voorbeeldrol in het vormgeven van organisatiecultuur. Leiders zijn de belangrijkste dragers van cultuur. Hun gedrag is bepalend voor het gedrag van medewerkers. Wees dus zelf een voorbeeld van de gewenste cultuur, door je consistent te gedragen in lijn met de afgesproken normen en waarden. 

• Benadruk het belang van kernwaarden. Elke organisatie heeft kernwaarden die de hoeksteen vormen van de cultuur. Je ontdekt ze door samen met je medewerkers in gesprek te gaan over vragen als: waar staan we voor als organisatie? Wat vinden we belangrijk? Om kernwaarden praktisch toepasbaar te maken, is het belangrijk om gedrag te koppelen aan kernwaarden. 

• Sta open voor feedback. Moedig medewerkers aan om ideeën te delen, zorgen te uiten en constructieve feedback te geven, om een open en veilige omgeving met vertrouwen als basis te bevorderen.

• Erken en waardeer gewenst gedrag. Door gewenst gedrag te erkennen en waarderen, kunnen leiders dit gedrag stimuleren en de cultuur versterken. 

• Spreek anderen aan op ongewenst gedrag. Durf als leider ook medewerkers aan te spreken op gedrag dat niet in lijn is met de gewenste cultuur. 

• Neem consistente beslissingen. De besluiten die leiders nemen, hebben invloed op de organisatiecultuur. Als leiders beslissingen nemen die consistent zijn met de waarden van de organisatie, versterkt dit de gewenste cultuur.

Aandachtspunten voor leiders

• Begin bij bewustwording. Ben je je bewust van het belang van cultuur? Stel je jezelf vragen als: wat is onze cultuur? Waarom wil ik ermee aan de slag? Hoe past het in onze strategie? Het lezen van dit artikel kan de eerste stap zijn naar meer bewustwording rondom het belang van cultuur. 

• Laat je coachen, zeker als je alleen aan de top staat. Zeker als je geen managementteam om je heen hebt en vooral graag ondernemer bent, is het belangrijk dat er iemand is die jou ondersteunt wanneer je cultuurverandering wil doorvoeren. Want verandering begint in dit geval bij jou als CEO. En daarom is coaching essentieel. Grote kans dat bij een andere cultuur ook nieuwe leiderschapsvaardigheden horen. En een externe sparringpartner met een frisse blik op je organisatie kan nooit kwaad. 

• Wijs jezelf aan als eigenaar van cultuurverandering. Zorg ervoor dat je aanwezig bent bij relevante gesprekken. Zo maak je mensen enthousiast en creëer je draagvlak. Tegelijkertijd blijf je zo scherp op de voortgang van de cultuurverandering. Je zorgt ervoor dat er ook echt wat verandert.

• Blijf gefocust. Cultuur kun je nooit afvinken van je to-do lijstje. Want bij veranderingen in organisaties verandert ook de cultuur mee. Sterker nog: juist in tijden van verandering is een sterke cultuur essentieel. Door te blijven focussen op cultuur, blijft het fundament overeind, ook als jouw organisatie (grote) veranderingen doormaakt. 

Lees ook: Het belang van cultuur in een veranderende organisatie 

Hoe bouw je als leider aan een cultuur van vertrouwen?

Al meer dan 30 jaar weten we dat vertrouwen de sleutel is van een succesvolle organisatiecultuur. Het gaat niet om uiterlijke of materiële dingen, het gaat simpelweg om de manier waarop mensen in een organisatie met elkaar omgaan. 

Hoewel vertrouwen een vaag en soft begrip lijkt, weten we dat vertrouwen levert het wel degelijk meetbare resultaten op. Op basis van data van duizenden organisaties wereldwijd, weten we dat organisaties met een cultuur van vertrouwen beter presteren dan organisaties waar weinig vertrouwen is. 

Maar hoe kun je als leider bouwen aan een cultuur van vertrouwen? 

• Geloofwaardigheid. Vertrouwen ontstaat door te luisteren, door medewerkers te zien voor wie ze zijn en wat ze jouw organisatie brengen. Maar ook door het stellen van heldere doelen, het bieden van duidelijkheid en het scheppen van verwachtingen. Een leider die toegankelijk en transparant is, wekt vertrouwen. Daarnaast vergroot je je geloofwaardigheid als leider door te doen wat je zegt en belooft. 

• Respect. Respect kun je niet afdwingen. Dit verdien je als je je medewerkers respectvol behandelt. Je betrekt ze bij het nemen van belangrijke besluiten en vraagt naar hun mening. Het is aan jou om een omgeving te creëren waarin medewerkers zich veilig voelen en kunnen groeien. Een omgeving waarin medewerkers zich kunnen ontwikkelen en fouten mogen maken. En waarin ze gewaardeerd worden voor hun werk, talent en resultaten. Je helpt ze hun ambities waar te maken. Als leider vervul je daarmee ook een belangrijke rol als coach.

• Eerlijkheid. Iedereen eerlijk behandelen, ongeacht wie ze zijn, waar ze vandaan komen en wat ze doen, is essentieel. Dit gaat over simpele zaken, zoals eerlijke betaling, gelijke kansen en niemand voortrekken als leider. Wees je als leider bewust van eventuele (onbewuste) vooroordelen en besef dat je soms een misstap kunt zetten. Dat is niet erg, zolang je deze maar herstelt.