Iedere organisatie wil dat mensen zich goed voelen op het werk. Dat ze met energie aan de dag beginnen, kunnen groeien in hun rol en zich verbonden weten met hun team en missie. Dat verlangen is terecht. Want medewerkerswelzijn is allang geen ‘extraatje’ meer voor organisaties die het goed voor elkaar hebben. Het is de basis voor duurzame groei, innovatie en trots.
Toch kijken we in de praktijk vaak naar welzijn alsof het iets is dat je kunt ‘regelen’ met losse initiatieven. Een vitaliteitsprogramma hier, een inspirerende leiderschapstraining daar. Het zijn waardevolle initiatieven, maar als de fundering ontbreekt, blijven ze los zand. Die fundering heet psychologische gezondheid.
Psychologische gezondheid is de voedingsbodem waarop alles rust. Zonder die bodem blijven mooie plannen hangen in goede bedoelingen. Met die bodem ontstaat een cultuur waarin vertrouwen groeit, ideeën tot bloei komen en mensen zichzelf durven zijn. En dát is precies waar duurzame verandering begint.
Twee begrippen spelen hierin een sleutelrol: psychologische veiligheid en psychologische gezondheid. Ze worden soms door elkaar gebruikt, maar betekenen iets fundamenteel anders.
Psychologische veiligheid gaat over de directe ervaring van vertrouwen in het dagelijkse werk. Het is weten dat je je kunt uitspreken zonder angst voor negatieve gevolgen. Dat je vragen mag stellen, fouten kunt toegeven en ideeën kunt delen, ook als ze nog niet perfect zijn.
Psychologische gezondheid is breder. Het gaat over de algemene staat van welzijn in de organisatie: emotionele balans, sociale steun, ruimte om te leren en te groeien. Het is de weerspiegeling van hoe gezond de cultuur als geheel is.
European Workforce Study, Great Place To Work 2025
Veiligheid is vaak het eerste wat mensen voelen, of juist missen. Als je in een organisatie binnenkomt en merkt dat je vrij kunt spreken, dat er ruimte is voor verschillende perspectieven en dat mensen elkaar respectvol aanspreken, dan voel je die veiligheid bijna intuïtief. Het is de toegangspoort tot betrokkenheid en samenwerking.
Psychologische gezondheid is vervolgens de hefboom die die betrokkenheid versterkt en duurzaam maakt. In een gezonde werkomgeving is er niet alleen vertrouwen, maar ook balans, steun en groeiruimte. Dat is waar welzijn niet tijdelijk, maar structureel wordt.
De invloed van psychologische gezondheid is niet alleen voelbaar, maar ook meetbaar. Uit onze European Workforce Study blijkt dat psychologische gezondheid direct samenhangt met innovatiekracht, loyaliteit en trots.
75 procent van de medewerkers in een psychologisch gezonde werkomgeving zegt ruimte te ervaren om te innoveren. In ongezonde omgevingen is dat slechts 33 procent.
Medewerkers die hun organisatie als psychologisch gezond ervaren, zijn zes keer zo geneigd om te blijven en vijf keer zo vaak ambassadeur.
Bij de Best Workplaces in Nederland scoren medewerkers gemiddeld 14 procentpunten hoger op psychologische gezondheid dan het nationale gemiddelde.
Die cijfers laten iets belangrijks zien: psychologische gezondheid is geen ‘zachte factor’. Het is een strategische bouwsteen. Organisaties waar mensen zich veilig en gesteund voelen, trekken niet alleen talent aan, ze weten het ook te behouden en te laten groeien. En dat vertaalt zich rechtstreeks naar prestaties, klanttevredenheid en innovatie.
Een gezonde cultuur ontstaat niet vanzelf. Leiderschap speelt hierin een doorslaggevende rol. Uit de European Workforce Study komt naar voren dat senior leiders psychologische gezondheid sterker ervaren (67 procent) dan medewerkers op de werkvloer (51 procent). Hoewel het verschil in beleving aanzienlijk lijkt, is dat op zichzelf niet verontrustend. Leiders hebben van nature meer autonomie, invloed en toegang tot middelen. Factoren die bijdragen aan een hogere psychologische gezondheid.
Toch is dit verschil wél een belangrijk signaal. Want de cultuur die medewerkers dagelijks ervaren, wordt grotendeels gevormd door diezelfde leiders. Als hun beleving positiever is dan die van anderen, kan dat duiden op een blinde vlek die aandacht verdient. De boodschap luidt: draag bij aan een positieve cultuur, blijf hieraan meebouwen en geef het geode voorbeeld.
Leiderschap dat psychologische gezondheid versterkt, heeft een aantal herkenbare kenmerken. Volgens medewerkers draait het om drie dingen:
Benaderbaar zijn en écht luisteren. Leiders die zichtbaar beschikbaar zijn en aandacht hebben voor wat er leeft, creëren ruimte voor openheid.
Zichtbaar investeren in welzijn en ontwikkeling. Niet alleen in woorden, maar in daden laten zien dat mensen ertoe doen.
Transparant communiceren, ook als het spannend is. Duidelijkheid schept vertrouwen, juist in tijden van verandering.
Psychologische gezondheid klinkt soms abstract, maar het is heel concreet zichtbaar op de werkvloer. Je kunt het versterken door gericht en structureel aandacht te geven aan de beleving van medewerkers.
Wat opvalt: organisaties die als Best Workplace zijn erkend, scoren gemiddeld 14 procentpunten hoger op psychologische gezondheid dan het nationale gemiddelde. Dat verschil is geen toeval, het is het resultaat van bewuste keuzes.
Deze organisaties investeren gericht in cultuur, leiderschap en continue dialoog met hun medewerkers. Ze begrijpen dat psychologische gezondheid geen eenmalig project is, maar een systemisch onderdeel van goed werkgeverschap.
De les? Wie werk maakt van psychologische gezondheid, ziet dat terug in betrokkenheid, innovatiekracht én in de bereidheid van medewerkers om te blijven en te groeien.
Maar waar begin je? Ik heb wat tips onder elkaar gezet die in de praktijk vaak worden toegepast.
Inventariseer. Hoe staat de cultuur binnen je organisatie er nu voor? Met behulp van een medewerkersonderzoek kom je erachter of je organisatie een Great Place to Work is en waar er nog winst te behalen valt.
Luister naar álle lagen in je organisatie. Niet alleen naar managers, maar ook naar de werkvloer. Daar ontstaat de cultuur elke dag opnieuw.
Kijk verder dan gemiddelden. Door data te splitsen naar teams, functies of dienstverbanden ontdek je de echte verschillen.
Combineer cijfers met verhalen. Data vertelt je wat er speelt, gesprekken onthullen waarom.
Maak welzijn structureel. Geen jaarlijkse enquête of losse actie, maar een doorlopend ritme van luisteren, leren en verbeteren.
Kom je er alleen niet uit? Geen zorgen, we kunnen je altijd een duwtje in de goede richting geven. Stuur mij, of een van mijn collega’s gerust een berichtje. Samen zorgen we dat iedere organisatie in Nederland een veilige en gezonde cultuur heeft.
Dit moet naar meer smaken. Kom alles te weten over de psychologische gezondheid van Europese werkvloeren. Hoe doet Nederland het bijvoorbeeld in vergelijking met andere landen? En welke kenmerken zijn zichtbaar door heel Europa?